Ustawa o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa

PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA:

POBYT – LEGALNY
Jeżeli obywatel Ukrainy, przybył legalnie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w okresie od dnia 24 lutego 2022 r. i deklaruje zamiar pozostania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jego pobyt na tym terytorium uznaje się za legalny w okresie 18 miesięcy licząc od dnia 24 lutego 2022 r.

Powyższego nie stosuje się do obywateli Ukrainy:

1. posiadających:
   a) zezwolenie na pobyt stały,
   b) zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej,
   c) zezwolenie na pobyt czasowy,
   d) status uchodźcy,
   e) ochronę uzupełniającą,
   f) zgodę na pobyt tolerowany;
2. którzy:
   a) złożyli w Rzeczypospolitej Polskiej wnioski o udzielenie ochrony międzynarodowej lub w imieniu których takie wnioski zostały złożone,
   b) zadeklarowali zamiar złożenia wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej w Rzeczypospolitej Polskiej lub których takie deklaracje zamiaru dotyczą.

PRZEDŁUŻENIE POBYTU OSÓB PRZEBYWAJĄCYCH JUŻ W POLSCE
Jeżeli ostatni dzień okresu pobytu obywatela Ukrainy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie wizy krajowej przypada w okresie od dnia 24 lutego 2022 r., okres pobytu na podstawie tej wizy oraz okres ważności tej wizy ulegają przedłużeniu z mocy prawa do dnia 31 grudnia 2022 r.

Jeżeli ostatni dzień okresu ważności:
1) kart pobytu,
2) polskich dokumentów tożsamości obywatela Ukrainy,
3) dokumentów „zgoda na pobyt tolerowany”
– wydanych obywatelom Ukrainy przypada w okresie od dnia 24 lutego 2022 r., ulega on przedłużeniu z mocy prawa do dnia 31 grudnia 2022 r.

NADANIE NUMERU PESEL
Obywatelowi Ukrainy, na podstawie wniosku złożonego w dowolnym organie gminy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, nadaje się numer PESEL.

Jak złożyć wniosek?

• Wniosek składa się osobiście w siedzibie organu gminy na piśmie z własnoręcznym czytelnym podpisem. Wniosek wypełnia się osobiście lub z pomocą pracownika organu
• W imieniu osoby np. niepełnoletniej, ubezwłasnowolnionej itp. starającej się o nadanie numeru PESEL wniosek, składa jedno z rodziców lub opiekun.
• Do wniosku załącza się fotografię.
• Organ gminy będzie musiał potwierdzić tożsamość. Zrobi to na podstawie dokumentu podróży, Karty Polaka lub innego dokumentu ze zdjęciem umożliwiającego ustalenie tożsamości, a w przypadku osób, które nie ukończyły 18. roku życia, również dokumentu potwierdzającego urodzenie, i wprowadza dane do rejestru PESEL.

Co ważne:

• Potwierdzenie tożsamości może nastąpić na podstawie dokumentu unieważnionego, jeżeli umożliwia on ustalenie tożsamości osoby.
• W przypadku braku dokumentów na podstawie których możliwe będzie potwierdzenie tożsamości, składa się oświadczenie o prawdziwości podanych danych.

PROFIL ZAUFANY
Utworzony automatycznie profil zaufany zawiera adres poczty elektronicznej i numer telefonu komórkowego podane we wniosku. Umożliwia on załatwienie wielu spraw urzędowych za pośrednictwem komputera/telefonu.

ZATRUDNIENIE
Obywatel Ukrainy jest uprawniony do wykonywania pracy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w okresie pobytu zgodnego z obowiązującymi przepisami, w przypadku gdy:
1) jego pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uznaje się za legalny na podstawie art. 2 ust. 1 lub
2) jest obywatelem Ukrainy przebywającym legalnie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej

Obywatele Ukrainy, których pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uznaje się za legalny mogą podejmować i wykonywać działalność gospodarczą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na takich samych zasadach jak obywatele polscy. Jednakże Uprawnienie te przysługuje pod warunkiem uzyskania przez obywatela Ukrainy numeru PESEL.

OBOWIĄZKI PRACODAWCY ZATRUDNIAJĄCEGO OBYWATELA UKRAINY
Przedsiębiorcy będą mieli 14 dni na zgłoszenie umowy o pracę z Ukraińcami. Jeśli podpiszą ją już dziś, specustawa, która powinna wejść w życie za kilka dni, zalegalizuje to zatrudnienie wstecz.
Zgłoszenia dokonuje się w powiatowym urzędzie pracy właściwym ze względu na siedzibę lub miejsce zamieszkania przedsiębiorcy

DZIECI PRZEBYWAJĄCE W POLSCE BEZ RODZICÓW
Małoletniego obywatela Ukrainy, który przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bez opieki osób dorosłych odpowiedzialnych za niego zgodnie z prawem obowiązującym w Rzeczypospolitej Polskiej, reprezentuje oraz sprawuje pieczę nad jego osobą i majątkiem opiekun tymczasowy.

Opiekuna tymczasowego ustanawia sąd opiekuńczy, na wniosek lub z urzędu.

Uprawnionymi do złożenia wniosku są:
1) Straż Graniczna;
2) organy samorządu terytorialnego;
3) prokurator;
4) Policja;
5) przedstawiciele organizacji międzynarodowych lub pozarządowych zajmujących się udzielaniem pomocy cudzoziemcom;

Ale przede wszystkim:
6) osoba sprawująca faktyczną pieczę nad małoletnim lub
7) osoba, która objęła faktyczną pieczę nad małoletnim po wjeździe przez małoletniego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i sprawuje ją w dniu złożenia wniosku oraz inne osoby lub podmioty, w ramach swoich zadań

ŚWIADCZENIA DLA OBYWATELI UKRAINY:
Obywatelowi Ukrainy przebywającemu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, którego pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest uznawany za legalny, przysługuje prawo do:
1) świadczeń rodzinnych,
2) świadczenia wychowawczego
3) świadczenia dobry start, jeżeli zamieszkuje z dziećmi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
4) rodzinnego kapitału opiekuńczego
5) dofinansowania obniżenia opłaty rodzica za pobyt dziecka w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna, jeżeli zamieszkuje z dzieckiem na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej

Obywatelowi Ukrainy przebywającemu na terytorium Rzeczypospolitej  Polskiej, którego pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest uznawany za legalny, mogą być przyznawane świadczenia pieniężne i niepieniężne, na zasadach i w trybie ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej.

Obywatelowi Ukrainy, którego pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest uznawany za legalny, przysługuje pomoc w postaci jednorazowego świadczenia pieniężnego w wysokości 300 zł na osobę, przeznaczonego na utrzymanie, w szczególności na pokrycie wydatków na żywność, odzież, obuwie, środki higieny osobistej oraz opłaty mieszkaniowe.
Wniosek o wypłatę jednorazowego świadczenia pieniężnego składa się na piśmie w ośrodku pomocy społecznej.

DOSTĘP DO SZKOŁY/ PRZEDSZKOLA
Małoletni obywatel Ukrainy, którego pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest uznawany za legalny, który jest:

1.  w wieku szkolnym – ma obowiązek nauki
2. w wieku przedszkolnym/ żłobkowym- jest uprawniony do korzystania z takich placówek (dodatkowo, mogą być tworzone dodatkowe placówki przedszkolne/ żłobkowe, niespełniające wszystkich dotychczasowych wymagań)

DOSTĘP DO LEKARZA
Obywatel Ukrainy, którego pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest uznawany za legalny, jest uprawniony do opieki medycznej udzielanej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej obejmującej świadczenia opieki zdrowotne.

POBYT CZASOWY
Obywatelowi Ukrainy, którego pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest lub był uznawany za legalny, udziela się, na jego wniosek, zezwolenia na pobyt czasowy. Zezwolenia na pobyt czasowy, udziela się jednorazowo na okres 3 lat, licząc od dnia wydania decyzji. Zezwolenia na pobyt czasowy udziela wojewoda właściwy ze względu na miejsce pobytu obywatela Ukrainy w dniu złożenia wniosku.

STUDENCI
Od obywatela polskiego, który:
1) w dniu 24 lutego 2022 r. był studentem studiów przygotowujących do wykonywania zawodów w uczelni działającej na terytorium Ukrainy oraz
2) został przyjęty przez uczelnię polską na studia na kierunku odpowiadającym odbywanym przez niego studiom

– opłaty za usługi edukacyjne związane z kształceniem na studiach niestacjonarnych albo studiach w języku obcym pobiera się w wysokości nieprzekraczającej wysokości opłat za kształcenie dotychczas ponoszonych w uczelni działającej na terytorium Ukrainy.

Obywatel Ukrainy, którego pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest uznawany za legalny, będący studentem, może ubiegać się o stypendium socjalne.

Obywatelowi polskiemu albo obywatelowi Ukrainy, którego pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest uznawany za legalny, którzy w dniu 24 lutego 2022 r. byli studentami uczelni działającej na terytorium Ukrainy i którzy oświadczą, że w tym dniu studiowali na określonym roku studiów na danym kierunku i poziomie studiów w uczelni działającej na terytorium Ukrainy i nie dysponują dokumentami poświadczającymi okresy studiów, zdane egzaminy, zaliczenia lub praktyki zawodowe, wydanymi przez tę uczelnię, mogą zostać uznane odpowiednie okresy tych studiów w drodze weryfikacji osiągniętych efektów uczenia się.

WSPARCIE POLAKÓW UDZIELAJĄCYCH ZAKWATEROWANIA OBYWATELOM UKRAINY
Każdemu podmiotowi, w szczególności osobie fizycznej prowadzącej gospodarstwo domowe, który zapewni zakwaterowanie i wyżywienie obywatelom Ukrainy uciekającym przed konfliktem zbrojnym, może być przyznane świadczenie pieniężne z tego tytułu na podstawie umowy zawartej z gminą nie dłużej niż za okres 60 dni. Okres wypłaty świadczenia może być przedłużony w szczególnie uzasadnionych przypadkach.

Ustawa reguluje jeszcze mnóstwo innych kwestii związanych z pobytem obywateli Ukrainy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Powyższe uznałam jednak za najważniejsze i najbardziej podstawowe.

radca prawny
Marta Kreft-Kopicka