W umowach kredytów hipotecznych walutowych, w szczególności kredytach frankowych, mogą znajdować się tzw. klauzule abuzywne czyli niedozwolone postanowienia umowne. Na wstępie należy wyjaśnić i zobrazować czym jest tak popularny tzw. kredyt frankowy.
W dużym uproszczeniu:

KREDYT WALUTOWY CZY ZŁOTOWY?

kredyt złotowy, to kredyt wyrażony w złotych polskich, wypłacony w złotych polskich i spłacany w złotych polskich.

klasyczny kredyt walutowy, to kredyt wyrażony w walucie obcej, wypłacony w walucie obcej i spłacany w tej samej walucie obcej.

kredyt frankowy to swego rodzaju hybryda, gdyż swoimi cechami nie odpowiada żadnemu z powyżej przedstawionych rodzajów kredytu. Specjaliści próbują dokonać różnego typu kwalifikacji czy podziału. Jednakże, według przeważającej części, kredyty frankowe są szczególnym rodzajem kredytu walutowego.

Niezależnie od tego, który rodzaj kredytu frankowego otrzymaliśmy, spłacamy go w walucie innej niż faktycznie otrzymaliśmy.

W przypadku kredytu denominowanego, w umowie kredytowej mamy wpisane np. że otrzymamy od banku 10.000 CHF, ale wypłata kredytu przez bank następuje w złotówkach. A więc …. podpisując umowę kredytu denominowanego, na kwotę 10.000 CHF, w dniu zawarcia tej umowy, nie wiemy ile dokładnie złotych polskich zostanie nam wypłacone, gdyż nie wiemy jaki będzie kurs waluty, w dniu jego wypłaty.

Dodatkowo nie wiemy jaką kwotę zapewnić na koncie bankowym do spłaty raty kredytu frankowego, gdyż nie wiemy jaki będzie kurs tej waluty w dniu wymagalności danej raty.

Jednakże, nie ta stricte okoliczność powoduje, że w umowie znajdują się niedozwolone postanowienia umowne.

NIEDOZWOLONE POSTANOWIENIE UMOWNE

Inaczej określane również jako niedozwolone klauzule umowne czy klauzule abuzywne, a są nimi klauzule nieuzgodnione indywidualnie z konsumentem, które określają jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco naruszają jego interesy.   Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Przykładowe wyliczenie niedozwolonych postanowień umownych znajduje się art. 385³ kodeksu cywilnego. Zgodnie z nim w razie wątpliwości uważa się, że niedozwolonymi postanowieniami umownymi są m.in. te, które w szczególności:

Poza tym ogólnym, ustawowym wskazaniem, które klauzule uznaje się za abuzywne, prowadzony jest rejestr klauzul abuzywnych:

UOKiK – Rejestr Klauzul Niedozwolonych

UOKiK – Decyzje dotyczące stosowania niedozwolonych postanowień

Istnieją niejako dwa rejestry. Pierwszy to rejestr postanowień uznanych za niedozwolone prawomocnym wyrokiem Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, drugi to baza decyzji Prezesa UOKiK, w której publikowane są rozstrzygnięcia tego organu, dotyczące stosowania niedozwolonych postanowień. W oby dwu znajdziemy dokładny tekst (zacytowany) klauzuli/ postanowienia, która została uznana za niedozwoloną. Znajdują się w nich wszelkie klauzule, we wszystkich rodzajach spraw, w których używano niedozwolonych postanowień umownych.

Swoisty rejestr klauzul niedozwolonych w umowach kredytów frankowych stworzył Rzecznik Finansowy. Można go znaleźć w formie PDF, pod linkiem:

MAPA KLAUZUL NIEDOZWOLONYCH W UMOWACH KREDYTÓW “WALUTOWYCH”

Rejestr ten zawiera klauzule wyłącznie dotyczące i znajdujące się w umowach kredytów hipotecznych udzielonych w walucie obcej tj. we frankach szwajcarskich (CHF). Klauzule zostały uporządkowane w kolejności, po nazwie banku, który stosował daną klauzulę.

Jedną z najczęściej stosowanych, są klauzule typu:

„kwota kredytu wypłacona jest w złotych po przeliczeniu według
kursu kupna waluty kredytu obowiązującego w Banku w dniu wypłaty kwoty kredytu,
zgodnie z Tabelą kursów walut Banku, ogłoszoną w
siedzibie Banku z zastosowaniem zasad ustalania kursów walut obowiązujących w Banku.„

„kwota spłaty podlega przeliczeniu na złote po
kursie sprzedaży waluty kredytu obowiązującym w Banku w dniu dokonania spłaty,
zgodnie z Tabelą kursów walut Banku, ogłoszoną w
siedzibie Banku z zastosowaniem zasad ustalania kursów walut obowiązujących w Banku.„

DLACZEGO TAKA KLAUZULA JEST NIEDOZWOLONA?

Dzięki tej klauzuli, bank daje sobie możliwość dowolnego ustalenia kursu tej waluty. Spłacamy więc kredyt według kursu waluty obowiązującego w banku, ustalonego według zasad przez niego określonych. Kwestia leży w tym, na jakich zasadach bank określa wysokość kursu walut obcych i czy jesteśmy w stanie samodzielnie ustalić wysokość najbliższej raty? Jeżeli nie, oznacza to tyle, że bank zapewnił sobie przewagę, jednostronnie kształtując postanowienia umowne, pozostawiając sobie dowolność w kształtowaniu treści tej umowy m.in. w zakresie wysokości spłacanej kwoty. W takim wypadku mamy do czynienia z abuzywnością postanowień umownych.

Ponadto, w dużej większości banki przy zawieraniu umowy frankowej ze swoimi klientami, nie informowały ich o ryzyku związanym z udzielaniem finansowania w walucie obcej, a także o możliwych ryzykach w zakresie wahań kursowych, co miały w swoim obowiązku. Nadto, w orzecznictwie ukształtował się pogląd, że nawet podpisanie przez konsumenta blankietowej informacji (wzorca) o ryzyku walutowym nie oznacza, że obowiązek poinformowania konsumenta został właściwie wypełniony. Co ważne, informacja o ryzyku walutowym to jedno, a sposób ustalania kursów walut obcych przez bank to drugie.

To tylko jedna z wielu podstaw, powodująca, że umowa frankowa może zostać uznana za nieważną, a tylko dokładna analiza jej treści może jednoznacznie odpowiedzieć na pytanie: czy Twoja umowa frankowa jest ważna?

radca prawny
Marta Kreft-Kopicka